1964 YILINDA HACIALİOBASI KÖYÜ

  

ÖNSÖZ

Bu yazıda, 1964 yılında gazeteci Adnan Erbaş’ın Hacıaliobası Köyü’nün ileri gelenleri ile bir söyleşi gerçekleştirip, özellikle tarım ve hayvancılık başta olmak üzere köyün sosyokültürel yapısını ele alan altı kısımdan oluşan bir yazı kaleme almıştır. Bu yazıyı Yeni Aydın isimli yerel gazetede yayımlamıştır.  Çok değerli bilgiler içeren bu yazı dizisini derleyip o yıllarda köyün nüfusu, ekonomik faaliyetleri, eğitim bilgileri ve sosyal yapısını günümüze taşıyıp tarihi bir metin olarak kayıt altına almak istedim. O yıllarda bu bilgileri veren başta Mestan Gökalp olmak üzere hayatlarını kaybeden kişilere rahmet diliyorum, hayatta kalanlara ise sağlıklı yaşamlar diliyorum. Ayrıca bu gazeteyi tarafıma ulaştırıp, bu yazının yazılmasını vesile kılan değerli büyüğüm Gülüzar İz Tamer hanımefendiye saygılarımı sunuyorum.

AYDIN, Aralık 2023

Durmuş DURSUN

 

YENİ AYDIN GAZETESİ, 1961 yılında kurulmuş ve o yıllarda Aydın merkezde yer alan Hükümet Bulvarında, bürosu bulunan günlük siyasi bir gazetedir. Dönemin yazı işleri müdürü Burhaneddin Şener, röportajı gerçekleştiren gazeteci ise Adnan Erbaştır. Gazete daha sonraki yıllarda yayın faaliyetlerine son vermiştir.

 

Hacıaliobası, Mahallesi, Ege Bölgesinde Aydın İline bağlı İncirliova İlçe sınırları içerisinde yer alır. Sık ağaçlarla kaplı geniş düzlük üzerine kurulmuştur. Tarihi 17.yüzyıla kadar dayanan Hacıaliobası, İncirliova ilçesine en yakın yerleşim yeri olma özelliğini taşır. İncirliova ile arasında 3 km, Aydın İli ile arasında 14 km mesafe bulunmaktadır. Kuzeybatısında Erbeyli mahallesi, batısında Sınırteke mahallesi, güneyinde Büyük Menderes nehri ve ovası, doğusunda ise Yazıdere mahallesi ( eski adıyla Küçük Kürtler) bulunmaktadır. 2020 nüfus verilerine göre toplam nüfusu 961 kişidir. 2014 yılına kadar köy statüsünde olan Hacıaliobası, Büyükşehir yasası ile birlikte bu tarihten itibaren İncirliova’nın bir mahallesi olmuştur.

 

1964 yılında gerçekleştirilen söyleşiye dayanarak Hacıaliobası Köyüne ait bilgiler.

 

1 – KÖYÜN TARİHÇESİ

Hacıaliobası Köyünün tarihi hakkında bilgiyi Mestan Gökalp Beyden aldık.  Sözlerine şu şekilde başladılar. Göl Dede 110 yaşında, adıyla maruf (herkesçe bilinen) Meryem Teyze 85 yaşlarında, Emir Nine 92, Ayşe Çakmak 100 ve İsmail Dede’de 85 yaş civarında vefat etmişlerdir. Toplanan bilgilere göre, zamanıyla hacılar hacca giderlerken konaklama yaparlarmış. Bu konaklamalardan bir tanesinde Hacı Ali’nin Obası tabiriyle bu bölgede bir oba meydana geliyor. Her hacca giden, hemen hemen Hacı Ali’nin obasına uğrar ve dinlenir imiş. Böylece bu oba bir konaklama yeri olmuş. İşte adı geçen bu oba zamanla büyüyerek köy halini alıyor.

Köyün coğrafi konumuna gelince, Hacıaliobası’nın doğusunda eski mezarlık olarak tabir edilen bir yer bulunmaktadır. Ayrıca köyün batı tarafında da aynı isimle adlandırılan iki mezarlık alanı daha bulunmaktadır. Hali hazırda bu mezarlıklara defin işlemi yapılmamaktadır.  Bilhassa köyün doğu tarafında bulunan eski mezarlıkta bulunan bir kabir taşının üzerinde ki tarih o mezarın 300 sene öncesine ait (1664 yılı ) olduğunu göstermektedir. İstiklal Harbinden önce köy iki kısımdan ibaretmiş. Bu iki kısmında muhtarları ve mühürleri ayrı ayrı imiş. Bunlardan Hacıaliobası Germencik’e, diğeri de Aydın’a bağlı imiş. İstiklal Harbinden sonra, her iki kısımda birleştiriliyor. Ve o zamanlarda da köyün camisi varmış. Sonraları camilerden birisi yıkılmış ve günümüzde ki Hacıaliobası Camisi gelişmiştir. İncirliova’yı, Hacıaliobası’na bağlayan 2200 metrelik yolun sağ tarafına 270 adet Kanada kavağı 1960 senesinde dikilmiştir.

 

Bu köyde sırası ile muhtarlık yapmış olan isimler şunlardır. ( Tarihler konusunda gazetede net bilgi olmadığı için sadece sırasıyla isimler yer almaktadır.)

• ·         Kansızoğlu Ayan
• ·         Havutçuoğlu Ahmet Çavuş
• ·         Ömeroğlu Ahmet
• ·         Molla Mustafa
• ·         Hafız Hüseyin
• ·         Mehmet İnce
• ·         Sait Serin
• ·         Sabri Savran
• ·         İbrahim Gül
• ·         Hamit Çavuş
• ·         Mehmet Deveci
• ·         İbrahim Ayhan
• ·         Durmuş Kartin
• ·         Alim Karadeveci
• ·         Mehmet Özbek
• ·         Ali Şimşek
• ·         Mestan Gökalp
• ·         Mehmet Ali Oruç
• ·         Mehmet Ordu
• ·         Ali Şimşek ( Röportaj yapıldığı tarihte köyün muhtarı Ali Şimşek idi.)

 

Köyün bulunduğu bölge ağaçlık olup, düz bir arazi üzerine kurulmuştur. Köyün kuzeyinde İncirliova nahiyesi ( İncirliova o dönemde köyden büyük, ilçeden küçük bir belde idi.1987 yılında ilçe statüsüne geçmiştir.)  Kuzeybatısında Erbeyli köyü, batısında Sınırteke köyü, güneyinde Büyük Menderes nehri ve ovası, doğusunda Yazıdere Köyü ( eski adıyla Küçük Kürtler) bulunmaktadır.

1926 -27 yılları arasında, İncirliova’dan Koçarlı’ya giden yol gayet iptidai (ilkel)  ve köyün içinden geçmekte idi. Bu sıralarda Hacıaliobası adeta Afrika köylerini andırıyormuş. Bilahare (sonradan) bugünkü asfalt yol yapımına başlanılmış ve bu yolun ilk başlangıcını bir bölük asker gelerek, yol yapıcılarına ve dolayısıyla köye yardımda bulunmuştur.

Köy daha kuruluşunda planlanmış bir durum arz eder. İncirliova’dan gelen ve batıya uzanan ana cadde ve ana cadde ile birleşen, kuzey ve güneyden bağlanan diğer caddeler, tamamıyla Arnavut kaldırımıyla döşelidir. 1954 yılında muhtar olan Alim Karadeveci tarafından ana caddenin sağına ve soluna çam ağaçları dikilerek, ağaçlandırılmıştır.

 

2- KÖYÜN ZİRAAİ DURUMU

Hacıaliobası’nda 30-40 sene öncesine kadar pek fazla büyük olmayan bir ovaya sahip bulunan köyde, buğday, bakla, yulaf, mısır, akdarı ziraatlarıyla iştigal (uğraşı) etmekteydi. Bu hal 1948 yılına kadar böylece devam etti. Bu tarihten sonra yavaş yavaş pamukçuluk ortaya çıktı ve kısa zamanda da sulu ziraate geçildi. O tarihten bu yana, köyün sazlık mevkii hariç, diğer kısımların hemen hemen tamamında sulu pamuk ziraatı yapılır. Sulama 1941 yılında Büyük Menderes Nehri’nin taşmasıyla oluşan Azmak diye tabir edilen gölden yapılmaktadır. Suyun bir kısmı da doğrudan doğruya Büyük Menderes Nehri’nin kendisinden alınmaktadır. Son yıllara doğru azmakta ki suyun azalma tehlikesinden dolayı çiftçiler, daha çok yeraltı sularından faydalanmaktadır. 10 ila 20 metreyi geçmeyen artezyen kuyuları açtılar. Yalnız bu artezyenler fışkırmamakta, motor vasıtasıyla çekilmektedir. Ova köyün güney tarafındadır. Bilhassa baraj inşasından önce Büyük Menderes Nehri’nin sık sık taşması, tarlalara geniş çapta alüvyon bırakmakta idi ve bu yüzden hemen hemen her yıl, üst üste ekilen pamuk ziraatı, randımanlı oluyordu. Son yıllarda böyle bir randıman alınamadığı için, çiftçiler tarlaları gübrelemek zorunda kalıyorlar. Ovamızdan elde edilen pamuğun elyaf bakımından çok güzel ve üstün randımanlı olduğunu, tüccarların diğer köylere nispeten Hacıaliobası Köyünü tercih etmelerinden anlıyoruz.

 

Pamuk üreticilerinin aynı zamanda, İncirliova Tarım Kredi ve Tarım Satış Kooperatifine ortak olduklarını bildiren Mestan Gökalp, köylerinde ilk defa 1949 yılında bir adet su motoru varken, sulu pamuk ziraatının faydaları görüldükten sonra, çiftçiler derhal su motoru ve traktöre sahip olmaya çalışmışlardır. Köyde ilk su motorunu Mestan Gökalp alırken, ilk traktörü ise Raşit Özbek almıştır. Bugün ise(1964) köyde,25 traktör ve 30 kadar da su motoru vardır.  Hacıaliobası ziraatçı olduğu kadar, eskiden beri hayvancılıkla uğraşan bir köydür.  Köyün güney batısında bulunan ve köye çok yakın olan 1200 dönüm büyüklüğünde bir merası bulunmaktadır.

Köy merası 1955 yılından evvel 3/4 ‘ü çalılık, böğürtlen ve mahalli deyimle kova tabir ettikleri bitkilerle kaplı bulunmakta, bu yüzden de hayvanların beslenmesine elverişli değildi. 1955 senesinden sonra Aydın Teknik Ziraat Müdürlüğü ve köy halkının müşterek çalışmalarıyla, mera ıslahına geçilmiştir. İlk önce Ziraat Vekâletince 18.000 m. dikenli tel tahsis edilmiştir. Bunun üzerine köylü bir komisyon kurarak mera ıslah çalışmalarını hızlandırdı. İstanbul Üniversitesi profesörleri ve Ege Üniversitesi, mahallinde ıslahı yakından tetkik ederek, mera tohumlamasının verimli olduğunu onayladılar. Mera tamamıyla hayvanların otlatılması için bırakılmıştır. Neticede eskiden çok zayıf olan hayvanlardan elde edilen sütten bir kilo dahi satmak imkânı bulunamazken, bugün iki tane jeep, devamlı olarak köyden, Aydın vilayetine süt taşımaktadır. Bu ki köyün kendi ihtiyacından fazla olan süt satışı demektir. Hayvancılık ile uğraşan köylüler bu durumu ıslah edilmiş olan köy merasına borçludurlar.

 

Köyde,1960 yılında kurulmuş olan ileri hayvancılık derneği mevcuttur. Derneğin amacı hayvancılığın daha iyi anlaşılması ve yapılması, iyi hayvanların temini, sağlıklı ahırların yapımı, süt veriminin artırılması ve değerlendirilmesi üzerine çalışmalardır. Bu yıl yapılan genel kurul toplantısında, köyde mevcut bütün hayvancıların derneğe kayıt olmaları ve köy merasının ıslah çalışmalarına devam ettirilmesi kararlaştırılmıştır. Her yıl Mayıs ayı içerisinde, Teknik Ziraat Müdürlüğünce bir mera günü yapılır. Halk dilinde ayran bayramı etkinliği düzenlenir. Etraf köyler, kaymakam, Ege Üniversitesi başta olmak üzere çeşitli kurumlar davet edilir. Köyün hayvancılık derneği ise mera gününde çeşitli yarışmalar tertip etmektedir.

 

3- EĞİTİM VE SOSYAL FAALİYETLER

Okulun mevcudu 110’dur. Bunun 58’i erkek,  52 kız öğrenciden oluşmaktadır. Okul 1963 yılından beri stajyer okuludur. Öğretmen Ahmet Gül, okulun 1. ve 2. Sınıflarını okutmaktadır. Bu sene 7 stajyer öğretmen okula gelerek görev yapmışlardır.  Köyde, Hacıaliobası Köyü Güzelleştirme ve Tanıtma Derneği bulunmaktadır. Dernek 1954 yılında kurulmuştur. 44.000 lira sarf ederek beton kubbesiyle köye büyükçe bir camii yaptırtmıştır. Bu camii bugün ihale usulü ile yapılsa en az 200.000 lira maliyet yapacakken, köyün derneği 44.000 lira ile bu camiyi inşa ettirtmiştir. Çok kısımları köylülerin fahri yardım ve çabaları ile tamamlanmıştır. Derneğe kayıtlı 180 üye vardır. Dernek veznedarlığını yapan Mehmet Deveci, bütün varlığını bu derneğe vakfetmiştir. Kurucularından olup birçok işlerde emeği geçenler, Alim KARADEVECİ, Hacı Ömer, Durmuş KARTİN ve Mestan GÖKALP’tir. Ayrıca mezarlığın ıslahında ve duvar yapımında da dernek katkılarda bulunmuştur.

Köyde spor durumuna gelince; Köyün gençleri Yeşilova adı ile resmi kuruluş olan bir spor kulübü kurmuşlardır. Komşu köylerle hususi mahiyette köy karşılaşmaları yapılıyor. Köyde ayrıca voleybol takımı da vardır. Takımda oynayan Hacıaliobası İlkokulu müdürü Yakup Çakmak gayet güzel voleybol oynamaktadır. Köy gençleri boş zamanlarında spora teşvik edilmektedir.

Köyün içme suyu, yine köyün kuzeyinde bulunan bir kuyudan temin edilmektedir. Bu kuyu sifonlu emme basma tulumba ile çalıştırılmaktadır. 1960 nüfus sayımına göre köyün 872 nüfusu bulunmaktadır. Nüfusun 448’i kadın, 424’dü ise erkektir. Ayrıca köyün arazi ve diğer uygulama gelirleri 1000lira’dır.  Köyün gider bütçesi ise şöyledir;

• ·         Ziraat: 174 lira
• ·         Kültür: 100 lira
• ·         Sağlık: 1605 lira
• ·         Bayındırlık: 992 lira
• ·         Türlü işler: 24 lira
• ·         Aylıklar: 525 lira

Toplam olarak 3424 lira gider bulunmaktadır. Kasa mevcudu ise 5648 liradır.

 

4- KÖY OKULUNUN FAALİYETLERİ

Okul Müdürü Yakup Çakmak’ın verdiği bilgilere göre, okulda beslenme eğitimi konusunda Maarif müdürü tarafından verilen süt tozundan elde edilen sütten, her sabah öğrencilere yaptırılan eğitici faaliyetlerden sonra, öğretmenlerin gözetimi altında öğrencilere verilmektedir. Bunun yanında un verilmiş olup, İncirliova nahiyesinde bulunan fırıncılarla anlaşılarak, gevrek – simit yaptırılmaktadır.  Sabahları öğrenciler, gevrek ve sıcak sütlerini içmektedirler.  Okulun uygulama bahçesinden elde edilen sebze ve meyveler, konserve yapılarak, arılardan alınan bal, haftada bir öğrencilere muntazam şekilde verilmektedir. Köy okulunda, bir okulda olması gereken bütün sosyal kolların hepsi vardır. Okulda bulunan sosyal kollar şu şekildedir;

• ·         Okul Başkanı
• ·         Temizlik kolu
• ·         Sağlık ve Yardımlaşma kolu
• ·         Kitaplık kolu
• ·         Gazetecilik kolu
• ·         Okul eşyasını koruma kolu
• ·         Spor kolu
• ·         Tarım ve hayvanları koruma kolu
• ·         Kızılay kolu

 

KÖY MAHALLELERİ

Hacıaliobası 3 mahalleden oluşmaktadır.  Bu mahalleler şöyledir;

·         Gölbaşı Mahallesi

·         Çaybaşı Mahallesi

·         Çamurlu Mahallesi

 

5- KIRSAL KALKINMA PROJESİ 4K ( KAFA, KOL, KALP ve KUVVET )

Tarım Bakanlığı Ziraat İşleri Genel Müdürlüğünce yürütülen, çiftçilerin ihtiyacı olan teknik bilgileri köylere kadar ulaştırmak,  daha bol ve kaliteli mahsuller elde etmek için faaliyet gösteren 4K projesi, Hacıaliobası Köyünde çok başarılı şekilde uygulanmıştır.

4K kurulduğundan bu yana, bu projenin fahri liderliğini yapan liderler şunlardır;

TAVUKÇULUK LİDERLERİ

• ·         Yakup Çakmak
• ·         Salih Karadeveci
• ·         Mustafa Bayrak
• ·         Salim Tamer

SEBZECİLİK LİDERLERİ

• ·         Halil İbrahim Tufan

ARICILIK VE MAHALLİ LİDERLİK

• ·         Orhan Solak

Ayrıca beslenme, giyim ve diğer hususlarda (ev ekonomisi gibi ) mahalli liderlik yapan Ayşe Gökalp, çok başarılı faaliyetler göstermektedir.  Ev ekonomisi mevzusunda 1960 yılında ev ekonomisi uzmanı, Mübeçbel Orol, köyün sağlığı bakımından muhtar ile birlikte ev ev dolaşarak, 90 tane ıslahı gereken helayı, 4K hela krokisine göre modern bir tarzda yaptırtmıştır.

 

6-  KÖYÜN SOSYAL YAPISI

1960 senesinde köy kahveleri okuma odası olarak köy öğretmenlerinin fedakâr çalışmaları sayesinde bir kış boyunca faaliyet göstermiştir. Halkın %70’i okuma yazma bilir. Köyde 2 bakkal, 2 berber ve 5 tane kahve bulunmaktadır.  Ayrıca 1 adet fırın bulunmakta kış ayları faaliyet halinde bulunan fırın, yaz ayları ise kapalı oluyor. Köy halkından bir kişi haftanın Perşembe günleri dana-koyun keserek, köylünün et ihtiyacını karşılamaktadır. Okul dışında ki çocukları köy hocası Mehmet TEKİN, camide dini yönden eğitmektedir. Aynı zamanda Mehmet TEKİN Hoca, bu işi fahri olarak yönetmektedir.  Köy halkı ve bilhassa kadınları çok çalışkandır.  Ayrıca köyde, kışları su dolu büyükçe bir göl bulunmaktadır. Bilhassa bu gölden su fazla gelince, buraya yakın evler sel baskınına maruz kalmaktadır.

 

KAYNAKÇA

Adnan Erbaş, “Hacıaliobası Köyü”, Yeni Aydın Gazetesi, (28 Nisan 1964)